Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Çocuklarda tuvalet eğitimi çocuğun gelişimsel basamakları arasında gerek aile gerek çevre konforu açısından önemli bir yer tutar. Diğer yönden normal gelişim gösteren bir çocukta tuvalet eğitimi ile ilgili sadece çocuğun hazır bulunuşluğunu bekleme yeterliolacaktır. Aşağıdaki yazıda Çocuklarda tuvalet eğitimi ile ilgili yapılması gerekenlerinyanında belki daha önemli olabilecek bir durum olan tuvalet eğitiminde yapılmamasıgerekenleride bulabileceksiniz.

Tuvalet eğitimi çocuk açısından değerlendirildiğinde önemli gelişimsel basamaklardanbirisidir. Bu süreçte çocuğun fiziksel olarak uygulamalara hazır olmasının yanında ailenintutum ve davranışlarının temel oluşturduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Diğer yöndenözellikle pek çok okul öncesi kuruma başvuru şartının “tuvalet eğitimi almış olmak”olduğu düşünüldüğünde, çalışan bir anne açısında oldukça önemi bir süreçolduğu anlaşılabilir.

Tuvalet eğitimi için uygun yaşlar çocuktan çocuğa farklılık gösterecektir. Tuvaleteğitimini alma sürecinde her çocuğun bilişsel, fiziksel gelişiminin farklı olacağı veuygulamalara uyumunun farklılıklar gösterebileceği unutulmamalıdır. Komşunun çocuğu 2yaşında tuvalet eğitimini aldı, kardeşi 3 yaşında hiç sorun yaşamadı gibi yaklaşımlar herçocuğun kendine özel gelişim sürecine saygısızlık olacaktır. Tıbbi olarak 4 yaşına kadarkaka kaçırma, 5 yaşına kadar gece alt ıslatma normal olarak değerlendirilebilir.

Çocuklarda dışkı kontrolü ilk olarak gece kaka kontrolü ile başlar. Sonrasında sırası ilegündüz idrar kontrolü, gündüz kaka kontörlü ve gece idrar kontrolü fiziksel olgunlaşmasüreçlerine paralel olarak ortaya çıkar. Bu süreçte fiziksel olarak çocuğun hazır olmasınıntuvalet eğitimi uygulamalarına bilişsel olarak da hazır olacağı anlamına gelmez.  Anne vebabaların unutmaması gereken temel gerçeklerden birisi; çocuğun pek çok davranışıebeveynler tarafından kontrol altına alınabilmesine rağmen çocuğun kakasını veya idrarınıyapması onun kontrolündedir ve bu duruma saygı duyulması gerekir.

Pek çok hatalı tuvalet eğitimi uygulamasında zaman içerisinde çocuk tuvaletalışkanlıklarını anne ve babasına öfkesinin, kızgınlığının ifadesi ve bazen decezalandırmak amacı ile kullanabilmektedir. Tuvalet eğitimi çocuğun bezinin çıkarılmasıile başlayacaktır. Bezlenmesi devam eden bir çocuğun uygulamalar uyum göstermesibeklenemez.  Diğer yönden bezlenme döneminde altı kirlendiğinde çocuğun size bunuifade etmesi, bu durumdan rahatsız olması sık sık banyoya giderek taklit davranışlaryapması çocuğunuzun bu sürece hazır olduğunu gösteren belirteçlerden bazılarıdır. Busüreçte en uygun yaklaşım çocuğun size tuvalet ihtiyacı geldiğini söylemesi ile onuödüllendirmeniz olacaktır. Renkli, oyun alanı çevresine yerleştirilmiş lazımlıklar faydalıolabilir. Özellikle çocukluk döneminde önemli bir uğraş olan oyunlar bu alıştırmalar içinkullanılabilir. Oyun içerisinde oyuncakları ile tuvalet eğitimi teması işlenebilir. Ancaktuvalet eğitiminde yapılması gerekenlerden çok yapılmaması gerekenlerin daha önemliolabileceğini düşünüyorum. Özellikle bu süreçte uygunsuz bir tarz benimsenmesi çocuk ileebeveyn etkileşimine zarar verebilmesinin yanında farklı sağlık sorunlarına neden olabilir.

Tuvalet eğitiminde yapılmaması gerekenler nelerdir?

Sabırsız davranmayın; her çocuğun farklı bir gelişim çizgisi içerisinde olduğunuunutmayın. Gelişimsel veya fiziksel bir sorun olmayan hiç kimsenin yetişkin yaşamına busorunu taşımadığını unutmayın.

Zorlamayın; özellikle çocukların sıklıkla tuvalet eğitiminin inatlaşmaların yoğun olduğunbir dönemde verildiğini düşünürsek, bu dönemde aşırı zorlamalar ve baskıcı bir tutumgenellikle mevcut tabloyu daha karmaşık bir hale sokacaktır. Böyle bir durumda sıklıklaçocuk kakasını tutmaya başlar. Kakasını uzun süre tutması ile birlikte kabızlık ve kakasınınsertleşmesi ortaya çıkacaktır. Çocuk dayanamayarak kakasını yaptığında ise belirgin birşekilde ağrı duyar. Bunun sonucunda çocuk bu ağrıyı yaşamamak için kakasını yapmayıdaha fazla erteleyecektir. Hatta bazen bu süre 1 haftaya kadar uzayarak çocuğunbeslenmesi ile ilgili sorunlara neden olabilir. Diğer yönden uzamış kabızlık bazen makattaçatlaklara neden olarak tıbbi bir durum ortaya çıkartabilir.

Ceza vermeyin; bu süreçte çocuğun sık sık ödüllendirilmesi (her zaman maddi olarakdeğil, sözel olarak övülmesi sıklıkla kullanılabilir), cezadan kaçınılması başarı şansınıarttıracaktır.

Çocuğum tuvalet eğitimini verirken kakasını tutmaya başladı ne yapmalıyım?

Bu durumda ilk yapılması gereken tuvalet eğitimine ara vermek olacaktır. Özellikle busüreçte uzamış kaka tutma makatta çatlaklara neden olarak ağrılı defekasyona nedenolabilir. Bu durumda çocuk kakasını sıklıkla daha uzun süreler erteleme eğilimindeolacaktır. Bu ertelemeler ise kabızlığın şiddetini arttırarak daha belirgin ağrı yaşamasınaneden olur. Böyle bir döngü ile karşılaşıldığında ilk adım kabızlığın ve ağrılıdefekasyonun önlenmesi olmalıdır. Bu süreçte başlangıç aşamasında beslenmetarzında değişiklikler ve ek besinlerle aşılmaya çalışılabileceği gibi (posalıgıdaların arttırılması, barsak hareketliliğini arttırıcı gıdaların verilmesi vb.) uzamış vedirençli durumlarda diyetisyenlerden yardım alınabilir. Bu tablonun hem çocuk hem de aileiçin oldukça sıkıntı verici olduğu unutulmamalıdır. Çocuk mutlaka sıklığı azalmasınarağmen tuvalete gittiğinde ödüllendirilmelidir. Bu süreçte yapılacak ek diyet uygulamalarıile ağrı ve tuvalet ilişkisi içerisindeki kısır döngünün aşılması kısa süre içerisinde busorunun ortadan kalkması ile sonuçlanacaktır.

Dr. Genco USTA
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
cocukpsikiyatri.org - Ankara
Çocuk psikolojisi ve psikiyatrisi ile ilgili herşey...

Randevu için 0 312 466 38 00 - 0 542 466 38 88