Çocuklarda Zeka Geriliği

Çocuklarda Zeka Geriliği

Çocuklarda zeka geriliğinin bulguları, çocuklarda zeka geriliğinin tanısının nasıl ve ne şekilde konulabileceği, çocuklarda zeka geriliğinin tıbbi nedenleri ile ilgili bilgileri aşağıdaki makaleden ulaşmanız mümkün. Diğer yönden çocuklarda zeka geriliğinin düzeylerine göre yaşam içerisinde muhtemel karşılaşabileceği güçlükler ve eğitimsel olarak genel beklenti düzeyini de öğrenmeniz mümkün.

Genel olarak zeka geriliği kişinin toplumsal uyum kapasitesindeki bilişsel (algılama, öğrenme, dikkat, öğrendiklerinden sonuç çıkartarak uygulayabilme becerileri) yetersizlikler olarak tanımlanabilir. Zeka geriliği tanısı klinik değerlendirme ve standart zeka testleri ile konulmaktadır. Yapılan araştırmalarda zeka geriliğinin toplumda %1-3 arasında farklılık gösterdiği bildirilmektedir. Zeka geriliği tanısı genellikle çocukluk döneminde konulmasına rağmen sosyal uyum kapasitesi yüksek çocuklarda tanı geç çocukluk hatta ergenlik dönemine kadar gecikebilir.

Zeka geriliğinin nedenleri nelerdir?

Zeka geriliği kromozomal, kalıtsal hastalıklar (Down sendromu, nörofibramatozis vb. gibi), gebelik döneminde geçirilen enfeksiyon veya toksik maddelere maruz kalma (alkol, gebelik döneminde sakıncalı ilaçların kullanılması gibi), doğumda yaşanan olumsuz durumlar (doğum sırasında oksijensiz kalma, zor doğum, kordon dolanması vb. gibi), bebeklik döneminde geçirilen hastalıklar nedeni ile ortaya çıkabilir. Son bilgiler zeka geriliğinin genetik, biyolojik ve psikososyal birçok etmenin ortak bir sonucu olduğunu göstermektedir. Zeka geriliklerinin nedenlerine yönelik yapılan araştırmaların çoğu sonuçsuz kalabilmektedir.

Zeka geriliğinin türleri nelerdir?

Zeka gerilikleri zeka testlerinden alınan puanlara göre 4 bölüme ayrılarak incelenir.

Hafif derece zeka geriliği : IQ düzeyi 50-55 ile 70 arası
Orta derecede zeka geriliği : IQ düzeyi 35-40 ile 50-55 arası
Ağır derece zeka geriliği : IQ düzeyi 20-25 ile 35-40 arası
İleri derece zeka geriliği : IQ düzeyi 20-25’in altında

Hafif Düzeyde Zeka geriliğinin belirtileri nelerdir?

Eğitim yaşamlarında karşılaştıkları eksikliklerini kötüye kullanabilecek kişilerle arkadaşlık kurabilirler. En belirgin sorunlar sosyal yaşamda rastlanır. Ağır bir süreç olmamasının beraberinde getirdiği bir sonuç olarak, kişinin arkadaş çevresinden ayrı farklı olmasına karşı farkındalığı yüksektir. Bu durum zaman içerisinde iletişim sorunları, düşük benlik saygısı ve depresyon gibi psikiyatrik sorunlarla sonuçlanabilir. Birçok çocuk yetişkin yaşantısında uygun sosyal destek ile kendisine ait bir yaşam kurabilir, uygun mesleği edinebilir. Ancak alışılmadık sosyal bir sorun veya ekonomik bir güçlükle karşılaştığında desteğe ve yönlendirmeye ihtiyaç duyabilir.

Zeka geriliğinin düzeylerine göre belirtileri nelerdir?

Hafif Seviyede Zeka geriliğinin Belirtileri: Okul öncesi dönemde iletişim ve sosyal beceriler yeterli olabileceğinden hafif zeka geriliği tanısı okul dönemine kadar konulamayabilir. Yaşın ilerlemesi ile birlikte soyut düşünme becerisi ile ilişkili gerilik belirginlik kazanır ve diğer çocuklarda ayrılmaya başlarlar. İlkokul döneminde diğer çocuklarda daha geç bile olsa okuma ve yazmayı öğrenebilirler. Ortaokul seviyesine kadar akademik olarak eğitime devam edebilirler.

Orta derecede zeka geriliğinin belirtileri: Hafif seviye ile kıyaslandığında daha erken yaşlarda bilişsel ve motor gelişim ile ilgili sorunlar daha sık görülmesi nedeni ile tanı daha erken yaşlarda konulabilir. Akademik olarak ilkokulun ortaları ile sınırlıdır. Yoğun destek ile birlikte okuma ve yazma öğrenilebilir. Hafif zeka geriliği olan çocuklardan farklı olarak mesleki eğitimden önce kendi kendine yetebilme becerileri üzerine verilecek eğitimler daha faydalı olacaktır. Orta derecede zeka geriliği olan çocuklar eksikliklerinin farkındadır ve sıklıkla kendilerini diğer yaşıtlarında farklı ve ayrı hissederler. Beceri istemeyen veya kısmen beceri isteyen işlerde başarılı olabilirler. Ekonomik veya sosyal bir sorun ile karşılaştığında gözetim ve yönlendirmeye ihtiyaç duyarlar.

Ağır derecede zeka geriliği belirtileri: Genellikle okul öncesi dönemde konuşmanın çok az olması ve motor gelişimdeki belirgin gerilikler nedeni ile tanısı daha erke dönemde konulabilir. Dil becerisinde gerilik aile içinde anlaşılabilen özel bedensel dil gelişimi ile sonuçlanabilir. Davranışsal uygulamalar ve yoğum eğitim programları ile özbakım becerilerinin bir kısmı geliştirilebilmesine rağmen sıklıkla yoğun bir gözetim ve bakıma ihtiyaç gösterirler.

Zeka Geriliğinde Tanı nasıl konulur?

Deneyimli bir psikolog ve psikiyatristin ortak çalışması ile konulur. Çocuk psikiyatristi tarafından yapılan klinik değerlendirmede belirti ve bulguların uyumlu olması durumunda psikolog tarafından uygulanabilecek zeka testleri, değerlendirmenin standart bir parçasıdır. Ülkemizde zeka değerlendirmelerinde sıklıkla Stanford-Binet Zeka Ölçeği ve daha sıklıkla da Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-R ve WISC-4) kullanılmaktadır. Bu testler dışında okul öncesi dönemde uygulanabilecek gelişim testleri de tanı koymakta yardımcı olabilir.

Tedavisi var mıdır?

Gerekli tıbbi değerlendirmeler sonucunda zeka geriliği bir başka hastalık sonucunda ortaya çıkıyorsa hastalığa yönelik tedaviler fayda sağlayabilmektedir (örneğin fenilketonüri, hipotiroidi gibi). Ancak hastaların çoğunda belirli bir hastalık tablosu ile ilişkilendirilemediğinden dolayı tedavinin temelini eğitim oluşturmaktadır. Eğitim uygulamalarında mutlaka çocuğun sosyal olarak topluma uyumuna yönelik sosyal ve mesleki becerileri hedef alınmalıdır. Teorik olarak öğrenilen yaşam ile ilişkili durumların pratiğinin uygulanması sıklıkla başarılı olacaktır. İletişim ile ilişkili sorun yaşayan çocuklarda iletişim becerilerini geliştirmek çocuğun yaşam kalitesini arttırmakta temel faktör olabilir. Eğitim dışında ek davranışsal veya psikiyatrik sorun yaşayan çocuklarda ilaç tedavileri ile davranışsal sorunların düzelmesi ve kısıtlı olan becerilerin daha hızlı geliştirilebilmesi sağlanabilmektedir.

Ailelerin yapması gerekenler nelerdir?

Aile çocuğa temel ihtiyaçlarının karşılanması yanında çocuğun hayata hazırlanması için temeli oluşturmaktadır. Zeka geriliği olan çocuğu olan ailelerin temel amacının çocuğun öz saygısını ve yeteneklerini nasıl geliştirecekleri olmalıdır. Bu süreçte beklentilerin gerçekçi olması önemlidir. Gerçek dışı beklentiler çocuğun yetersizlik duygularını belirginleştirerek mevcut tabloyu daha karmaşık bir hale sokabilir. Ailelerin en büyük güçlüklerinden biriside hem bağımsız tarzda yetiştirme ve bakım sağlanarak destekleyici çevre arasında dengenin kurulabilmesidir. Bu süreçte ailenin suçluluk, ümitsizlik, kaybetmişlik, inkar, öfke ve acılarını dışa vurabilecekleri ortamların sunulması önemlidir.

Dr. Genco Usta
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı

cocukpsikiyatri.org - Ankara
Çocuk psikolojisi ve psikiyatrisi ile ilgili herşey...

Randevu için 0 312 466 38 00 - 0 542 466 38 88